Ashwagandha - właściwości zdrowotne, dawkowanie i przeciwwskazania  (2024)

Co to jest ashwagandha?

Ashwagandha (Withania somnifera), znana również pod nazwą żeń-szeń indyjski, witania ospała czy indyjska zimowa wiśnia, to popularna na całym świecie roślina, wykorzystywana od czasów starożytnych wmedycynie ajurwedyjskiej (tradycyjnej medycynie Indii). Uważano, że korzystnie oddziałuje na prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, atakże posiada właściwości moczopędne iprzeciwpasożytnicze. Co więcej, stosowano ją również jako afrodyzjak, tonik oraz środek odmładzający. Ponadto przyjmowanie tej rośliny miało wykazywać działanie wzmacniające organizm. Według wielu źródeł to właśnie ztą właściwością powiązana jest nazwa ashwagandhy, która wywodzi się od słów: „ashwa”, co oznacza konia oraz „gandh” - zapach.

Zgodnie ztą teorią, spożywanie rośliny miało nadawać końską siłę. Mimo upływu lat, zainteresowanie ashwagandhą nieustannie wzrasta. Przypuszcza się, że posiada ona liczne właściwości zdrowotne, jednak poza redukcją stresu oraz lęku, nie zostały one udokumentowane naukowo. Dlatego też roślina ta jest obiektem wielu badań, których celem jest określenie mechanizmu jej działania oraz ocena możliwości potencjalnego wykorzystania zarówno wterapii niektórych schorzeń, jak iwe wsparciu wybranych funkcji organizmu uosób zdrowych.

Skąd pochodziashwagandha?

Ashwagandha (indyjski żeń-szeń) jest wiecznie zielonym krzewem okwiatach przypominających kształtem dzwonki, które przekształcają się wpomarańczowe, okrągłe owoce. Naturalnie występuje na terenie Indii, na Bliskim Wschodzie i wniektórych częściach Afryki. Uprawiana jest także wkrajach oklimacie tropikalnym isubtropikalnym, np.:

• Sri Lanka,
• Afganistan,
• Wyspy Kanaryjskie,
• Przylądek Dobrej Nadziei czy regiony śródziemnomorskie.

Co ciekawe, można ją także spotkać na obszarach wysokogórskich, takich jak Himalaje.

Właściwości ashwagandhy

Swoje szczególne właściwości zdrowotne ashwagandha zawdzięcza zawartości ponad 80 substancji bioaktywnych. Metabolitami, które najprawdopodobniej wnajwiększym stopniu wpływają na wiele funkcji organizmu są witanolidy. Dodatkowo zawiera m.in. alkaloidy, garbniki, flawonoidy, glikozydy, saponiny, kumaryny oraz sterole. Poszczególne części tej rośliny charakteryzują się odmienną zawartością wymienionych składników. Zwykle koncentrują się one wkorzeniu, aw mniejszych ilościach wliściach, łodygach iowocach. Ponadto skład ashwagandhy uzależniony jest od warunków geograficznych, fazy wzrostu rośliny oraz pory roku, podczas której, dokonuje się zbiorów.

Według naukowców badających właściwości ashwagandhy substancje bioaktywne zawarte wtej roślinie wykazują m.in. działanie antyoksydacyjne, przeciwzapalne czy immunomodulujące. Odpowiadają one za potencjalne efekty terapeutyczne ashwagandhy, dzięki czemu suplementacja może wywierać korzystny wpływ wleczeniu wielu stanów patofizjologicznych.

Redukcja stresu ipoprawa samopoczucia

Jedną znajlepiej poznanych właściwości ashwagandhy jest działanie adaptogenne. Adaptogeny to substancje najczęściej pochodzenia roślinnego, które wwyniku wzmożonego stresu, przyczyniają się do redukowania jego negatywnych skutków, atakże zwiększenia odp*rności na stres. Skuteczność suplementacji ashwagandhy na poziom stresu niejednokrotnie była przedmiotem badań naukowych.

Podobne wnioski zaobserwowano również wwielu innych pracach naukowych. Jednak zuwagi na brak konkretnych informacji, dotyczących optymalnej dawki preparatu iwpływu długotrwałego stosowania ashwagandhy na organizm człowieka, konieczne jest prowadzenie dalszych obserwacji dotyczących właściwości adaptogennych tej rośliny.

Wspieranie układu odp*rnościowego

Składnikami ashwagandhy wykazującymi działanie immunomodulujące są przede wszystkim glikozydy witanolidowe. Mechanizm ich działania na układ odp*rnościowy nie został jeszcze dobrze poznany, jednak najprawdopodobniej przyczyniają się one do zwiększenia aktywności makrofa*gów oraz wzrostu wytwarzania komórek odp*rnościowych. Ponadto zawarte wtej roślinie substancje bioaktywne (według wstępnych wyników badań) hamują stan zapalny, zmniejszają ekspresję cytokin prozapalnych, anasilają przeciwzapalnych.

Uważa się, że ashwaganda wykazuje również działanie przeciwbakteryjne. Hamuje ona wzrost bakterii Gramm-ujemnych, takich jak np.Escherichia coli, Pseudomonas aeruginosa, Salmonella typhi czy Klebsiella pneumoniae. Interesujący jest również fakt, że roślina ta może być wykorzystywana wcelu zapobiegania próchnicy zębów, ponieważ spowalnia rozwój patogenów znajdujących się wjamie ustnej. Co więcej, zanaliz wynika, że ma właściwości przeciwgrzybicze - hamuje namnażanie m.in. Candida albicans, atakże przeciwwirusowe. Przypuszcza się, że może być ona wykorzystywana wleczeniu różnych infekcji dróg oddechowych, takich jak COVID-19. Nie ma jednak wystarczających danych naukowych wysokiej jakości, potwierdzających wymienione działania.

• Przeczytaj także: Żeń-szeń koreański - najważniejsze informacje

Regulacja poziomu cukru we krwi

Wyniki licznych badań są obiecujące isugerują potencjalne działanie przeciwcukrzycowe ashwagandhy. Zaobserwowano, że może się ona przyczyniać do wyrównania stężenia glukozy, insuliny ihemoglobiny glikowanej. Ponadto, korzystnie oddziałuje na parametry lipidowe iredukuje skutki stresu oksydacyjnego. Zagadnienie to jednak wymaga dalszych badań, na podstawie których zostanie określona dokładna rola ashwagandhy wterapii zaburzeń metabolizmu węglowodanów.

Czy ashwagandha jest bezpieczna?

Ashwagandha wydaje się dobrze tolerowana przez organizm. Działanie niepożądane obserwuje się rzadko izwykle obejmują one dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, takie jak nudności iwymioty czy biegunka. Pojawiają się również doniesienia ohepatotoksycznym działaniu tej rośliny. Ukilku osób przyjmujących preparaty zżeń-szeniem indyjskim zaobserwowano niekorzystny wpływ na pracę wątroby, objawiający się m.in. żółtaczką, hiperbilirubinemią iświądem skóry. Dolegliwości te zwykle ustępowały samoistnie po odstawieniu preparatu, wniektórych sytuacjach było jednak konieczne wdrożenie specjalistycznego leczenia. Dlatego też rekomenduje się, aby suplementację ashwagandhą skonsultować zlekarzem wcelu uniknięcia powikłań zdrowotnych.

O jakiej porze najlepiej brać ashwagandhę?

Nie ma jednoznacznych rekomendacji dotyczących pory dnia, októrej należy przyjmować ashwagandhę, aby wywierała ona najbardziej skuteczny efekt. Kwestia ta wdużej mierze zależy od celu, jaki chcemy osiągnąć. Często producenci preparatów zawierających wswoim składzie żeń-szeń indyjski zalecają przyjmować go dwa razy na dobę. Warto zatem skonsultować to zagadnienie ze specjalistą.

Jak długo można brać ashwagandhę?

Stosowanie ashwagandhy przez okres do około 3 miesięcy, wydaje się bezpieczne idobrze tolerowane przez organizm. Dłuższe przyjmowanie preparatów zawierających witanię ospałą nie jest zalecane. Konieczne są dalsze badania, dzięki którym możliwe będzie określenie potencjalnego zastosowania ashwagandhy wleczeniu wróżnych schorzeń, atakże ustalenie optymalnej dawki oraz czasu trwania suplementacji, po którym będzie można spodziewać się oczekiwanych korzyści zdrowotnych.

Sposoby spożycia ashwagandhy

Dawniej, wcelach leczniczych, wykorzystywano ją głównie wpostaci zimnych oraz gorących naparów iwywarów, atakże past isoków. Obecnie, na rynku ashwagandha dostępna jest przede wszystkim jako suplement diety, wformie tabletek lub kapsułek, zawierających ekstrakt zashwagandhy bądź sproszkowany korzeń. Zakupić można także tzw. herbatki ajurwedyjskie, zawierające często wswoim składzie nie tylko ashwagandhę, ale także inne adaptogeny. Dostępny jest również sproszkowany korzeń żeń-szenia indyjskiego, który można dodawać do niektórych potraw, np. koktajli czy jogurtu. Warto jednak mieć na uwadze, że posiada ona dość specyficzny, gorzko-ostry smak, który nie dla wszystkich osób może pasować.

Ashwagandha - dawkowanie

Zgodnie zaktualnym stanem wiedzy, nie został opracowany ujednolicony schemat dawkowania ashwagandhy. Istnieją jednak pewne obostrzenia dotyczące suplementów diety, których składnikiem jest witania ospała izależą one od formy, wjakiej wnich występuje.

Najczęściej występująca dawka wsuplementach diety oraz wykorzystywana wwielu badaniach klinicznych to 300 mg ekstraktu zkorzenia ashwagandy, przyjmowana 1-2 razy na dobę. Wydaje się ona być bezpieczna inie powinna powodować działań niepożądanych. Wprzypadku preparatów, zawierających sproszkowany korzeń Withania somnifera, to zgodnie zuchwałą Zespołu ds. Suplementów Diety z2020 r. dzienna dawka nie powinna przekraczać 3 g, amaksymalna zawartość witanolidów to 10 mg wzalecanej dziennej porcji suplementu. Dodatkowo, na opakowaniu preparatów zashwagandhą, powinna znaleźć się informacja, ujakich grup populacji suplementacja nie jest zalecana oraz zjakimi lekami nie należy jej łączyć - wyjaśnia mgr Luiza Woźniak, dietetyk.

Jakie są przeciwwskazania do stosowania ashwagandhy?

Mimo że suplementacja ashwagandhą uwiększości osób jest bezpieczna, to wniektórych sytuacjach klinicznych może być przyczyną wystąpienia poważanych powikłań. Przykładem są pacjenci znadczynnością tarczycy, uktórych stosowanie żeń-szenia indyjskiego może skutkować wzrostem stężenia fT3 ifT4 oraz powodować nasilenie objawów, takich jak: nerwowość, drżenie rąk, kołatanie serca czy pobudzenie psychoruchowe. Preparatu nie powinni również przyjmować mężczyźni, uktórych został zdiagnozowany hormonowrażliwy rak prostaty, ponieważ zawarte wtej roślinie substancje bioaktywne pobudzają sekrecję testosteronu, co wrezultacie doprowadza do zaostrzenia przebiegu choroby.

Ze względu na możliwość wystąpienia interakcji,ashwgandhy nie należy łączyć zlekami odziałaniu przeciwlękowym, nasennym, uspokajającym iprzeciwdrgawkowym, gdyż może nasilać ich działanie oraz być przyczyną występowania bólu głowy, zaburzeń koordynacji ruchowej, osłabienia siły mięśniowej czy spadku libido. Witania ospała jest także przeciwwskazana udzieci, kobiet planujących zajście wciążę ibędących wciąży, wczasie karmienia piersią oraz upacjentów przyjmujących leki immunosupresyjne. Szczególną ostrożność powinny zachować też osoby zrozpoznaną cukrzycą, nadciśnieniem tętniczym, atakże zchorobami autoimmunologicznymi, wprzypadku których suplementacja powinna być obowiązkowo skonsultowana zlekarzem.

Źródło:

1. Singh N., Bhalla M., de Jager P., Gilca M. An overview on ashwagandha: aRasayana (rejuvenator) of Ayurveda. Afr JTradit Complement Altern Med. 2011;8(5 Suppl):208-13. doi: 10.4314/ajtcam.v8i5S.9.Epub 2011 Jul 3. PMID: 22754076; PMCID: PMC3252722.
2. National Institutes of Health. Ashwagandha: Is it helpful for stress, anxiety, or sleep?Ashwagandha: Is it helpful for stress, anxiety, or sleep? - Health Professional Fact Sheet (nih.gov) (dostęp: 10.01.2024 r.).
3. Loprest A. L., Smith S. J. Ashwagandha (Withania somnifera) for the treatment and enhancement of mental and physical conditions: Asystematic review of human trials, Journal of Herbal Medicine,Volume 28,August 2021,100434 https://doi.org/10.1016/j.hermed.2021.100434
4. Bonilla D.A., Moreno Y., Gho C., Petro J.L., Odriozola-Martínez A., Kreider R. B. Effects of Ashwagandha (Withania somnifera) on Physical Performance: Systematic Review and Bayesian Meta-Analysis.Journal of Functional Morphology and Kinesiology. 2021; 6(1):20. https://doi.org/10.3390/jfmk6010020
5. Wiciński M., Fajkiel-Madajczyk A., Kurant Z., Kurant D., Gryczka K., Falkowski M., Wiśniewska M., Słupski M., Ohla J., Zabrzyński J.Can Ashwagandha Benefit the Endocrine System?—A Review.International Journal of Molecular Sciences. 2023; 24(22):16513. https://doi.org/10.3390/ijms242216513
6. Tharakan A., Shukla H., Benny I.R., Tharakan M., George L., Koshy S. Immunomodulatory Effect of Withania somnifera(Ashwagandha) Extract—A Randomized, Double-Blind, Placebo Controlled Trial with an Open Label Extension on Healthy Participants.Journal of Clinical Medicine. 2021; 10(16):3644. https://doi.org/10.3390/jcm10163644
7. Della Porta M., Maier J.A., Cazzola R. Effects of Withania somniferaon Cortisol Levels in Stressed Human Subjects: ASystematic Review.Nutrients. 2023; 15(24):5015. https://doi.org/10.3390/nu15245015
8. Mikulska P., Malinowska M., Ignacyk .M, Szustowski P., Nowak J., Pesta K., Szeląg M., Szklanny D., Judasz E., Kaczmarek G., et al.Ashwagandha(Withania somnifera)—Current Research on the Health-Promoting Activities: ANarrative Review.Pharmaceutics. 2023; 15(4):1057. https://doi.org/10.3390/pharmaceutics15041057
9. Xing D., Yoo C., Gonzalez D., Jenkins V., Nottingham K., Dickerson B., Leonard M., Ko J., Faries M., Kephart W., et al. Effects of Acute Ashwagandha Ingestion on Cognitive Function. International Journal of Environmental Research and Public Health. 2022; 19(19):11852. https://doi.org/10.3390/ijerph19191185
10. Uchwała nr 7/2020 Zespołu ds. Suplementów Diety zdn. 7 lutego 2020 wsprawie wyrażenia opinii dotyczącej stosowania Withania Somnifera (L.) Dunal jako składnika suplementów diety.
11. Gopukumar K., Thanawala S., Somepalli V. iwsp. "Efficacy and Safety of Ashwagandha Root Extract on Cognitive Functions in Healthy, Stressed Adults: ARandomized, Double-Blind, Placebo-Controlled Study",Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, vol. 2021, Article ID 8254344, 10 pages, 2021. https://doi.org/10.1155/2021/8254344